Tăng huyết áp là bệnh phổ biến và gia tăng theo tuổi, là nguyên nhân tử vong hàng đầu tại các nước phát triển và đang phát triển. Đây là căn bệnh nguy hiểm do biến chứng chết người và để lại di chứng nặng nề ảnh hưởng chất lượng cuộc sống và gánh nặng cho gia đình, xã hội. Vì vậy, cần phát hiện sớm bệnh tăng huyết áp để điều trị.

Trong đó, việc đo huyết áp tại nhà đúng cách là một phương pháp đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả để theo dõi, đánh giá và hỗ trợ chẩn đoán bệnh sớm. Tuy nhiên, không ít người đang mắc những sai lầm cơ bản khi tự đo huyết áp, khiến kết quả thiếu chính xác và gây hiểu lầm về sức khỏe.

XEM THÊM: Thế nào là Cơn tăng huyết áp?

bác sĩ hướng dẫn bệnh nhân đo huyết áp — Tăng huyết áp là bệnh phổ biến và gia tăng theo tuổi.

3 cách đo huyết áp thông dụng hiện nay

Hiện nay, có 3 cách đo huyết áp:

Đo huyết áp tại cơ sở y tế (Bệnh viện, phòng khám): Điều dưỡng sẽ thực hiện đo cho bệnh nhân.
Đeo máy theo dõi huyết áp liên tục 24 giờ: Giúp theo dõi huyết áp trong thời gian 24 giờ theo chỉ định của bác sĩ.
Đo huyết áp tại nhà: bệnh nhân hoặc người thân thực hiện đo huyết áp, cần đo đúng theo hướng dẫn về tư thế đo, số lần đo, thời gian đo và nghỉ ngơi tốt trước khi đo để có kết quả đúng.

Việc đo huyết áp tại nhà đúng cách không chỉ giúp theo dõi và chẩn đoán bệnh chính xác mà còn cung cấp thêm thông tin cho bác sĩ để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp.

Huyết áp là gì và vì sao quan trọng với tim mạch?

Huyết áp là áp lực của dòng máu đi nuôi cơ thể. Nhờ có huyết áp cơ thể tạo ra dòng tuần hoàn mang oxy và chất dinh dưỡng đi nuôi cơ thể. Mọi người đều cần có huyết áp. Nếu không có huyết áp, máu không tuần hoàn được trong cơ thể của con người.

Đơn vị đo huyết áp là mmHg. Huyết áp có 2 trị số, ví dụ:120/80 mmHg.

Số ở trên – Huyết áp tâm thu: là áp suất khi tim đẩy máu đi khắp cơ thể, được đo khi tim co bóp, nằm trong giới hạn bình thường sẽ từ 90-139 mmHg.
Số ở dưới – Huyết áp tâm trương: áp lực máu thấp nhất trong mạch máu xảy ra giữa các nhịp tim, được đo khi tim giãn, bình thường sẽ nằm trong khoảng 60-89 mmHg.

Huyết áp lý tưởng là khi hai chỉ số này nằm trong khoảng dưới 120/80 mmHg.

Tiền tăng huyết áp: 130-139/ 85-89 mmHg
Huyết áp cao: Từ 140/90 mmHg trở lên
Huyết áp thấp: 90/60 mmHg hoặc thấp hơn

XEM THÊM: Thiếu nước là “kẻ giấu mặt” đáng sợ gây tăng huyết áp

PHÂN LOẠI	HA Tâm thu (mmHg)		HA Tâm trương (mmHg)
Bình thường	< 130	và	< 85
HA bình thường – cao (Tiền tăng huyết áp)	130 – 139	và/hoặc	85 – 89
Tăng huyết áp độ 1	140 – 159	và/hoặc	90 – 99
Tăng huyết áp độ 2	≥ 160	và/hoặc	≥ 100
Cơn tăng huyết áp	≥ 180	và/hoặc	≥ 120
Tăng huyết áp tâm thu đơn độc	≥ 140	và	< 90

Phân độ huyết áp theo hội Tăng huyết áp Việt Nam 2022

Hướng dẫn cụ thể từng bước giúp bạn đo huyết áp đúng cách tại nhà

Kết quả đo chính xác rất quan trọng, giúp bác sĩ đánh giá được tình trạng huyết áp của người bệnh để đưa ra phác đồ điều trị thích hợp.

Chẩn đoán huyết áp thường dựa trên mức trung bình của hai hoặc nhiều lần đo trong các lần khám riêng biệt.
Lần đầu tiên kiểm tra huyết áp, người bệnh sẽ được đo ở cả hai cánh tay để xem có sự khác biệt không.
Sau đó, nên sử dụng cánh tay có kết quả đo cao hơn.

Để có kết quả đo huyết áp chính xác, cần tuân thủ đúng theo các nguyên tắc đo như sau:

Các bước cần thiết để đo huyết áp (HA) chính xác

Bước 1: Chuẩn bị bệnh nhân

Bệnh nhân không hút thuốc, uống cà phê, vận động 30 phút trước khi đo HA.
Không mắc tiểu, ngồi yên ít nhất 5 phút trước đo và trong suốt quá trình đo huyết áp.

Bước 2: Kỹ thuật đo đúng

Đặt băng quấn mức ngang tim, băng quấn đúng kích cỡ, không bao qua tay áo.

Bước 3: Lấy trị số huyết áp chính xác để chẩn đoán và theo dõi điều trị

Đo huyết áp 2 tay và lấy trị số bên cao hơn.
Số huyết áp được lấy trung bình của 2–3 lần đo.

Bước 4: Ghi nhận đúng trị số huyết áp

Bước 5: Tính huyết áp trung bình qua các lần đo

Phương tiện đo huyết áp

Sử dụng thiết bị đo huyết áp (Máy đo huyết áp cơ, máy đo huyết áp điện tử cánh tay, cổ tay)
Chọn vòng quấn phù hợp với kích thước cánh tay
Phòng yên tĩnh, nhiệt độ dễ chịu
Không hút thuốc, uống cà phê, không ăn uống hoặc thể dục 30 phút trước khi đo
Thư giãn 3-5 phút trước khi đo
Không nói chuyện trong và giữa các lần đo để tránh làm tăng huyết áp tạm thời

Tư thế

Ngồi tựa lưng sau ghế
Hai chân không bắt chéo, đặt phẳng trên sàn, không bắt chéo chân
Cánh tay cần được đặt ngang tim, thả lỏng và đặt trên mặt phẳng cố định như bàn để tránh sai số do tư thế
Băng đo cần được quấn đúng cách quanh phần trên của cánh tay, cách khuỷu tay khoảng 2-3 cm, không quá chặt hoặc quá lỏng, với kích thước băng đo phù hợp với chu vi cánh tay người bệnh.

Cách đo

Hướng dẫn bệnh cách đọc kết quả
Đo huyết áp 2 tay và lấy trị số bên cao hơn. Chênh lệch HA 2 tay < 10 mmHg
Đo mỗi ngày 2 lần vào buổi sáng và buổi tối cùng thời điểm. Trước khi uống thuốc nếu đang điều trị.
Mỗi lần đo 2 lần, nghỉ 1 phút giữa các lần đo, dùng giá trị trung bình giữa các lần đo
Đo huyết áp khi có bất kỳ triệu chứng nghi do huyết áp bất thường: nhức đầu, chóng mặt, đau ngực, yếu tay chân…
Đo 3-7 ngày trước khi tái khám. Ghi lại số huyết áp đo được và báo cho bác sĩ khi tái khám.

Những lỗi thường gặp khi dùng máy đo HA tại nhà và cách tránh

Không nghỉ ngơi đủ trước khi đo khiến chỉ số cao hơn thực tế
Uống thuốc, uống rượu bia, hút thuốc lá, dùng đồ uống có chứa cafein hoặc vận động mạnh trước khi đo
Thiết bị không được hiệu chuẩn đúng cách hoặc dán băng đo quá chật/rộng
Đo huyết áp qua áo dày hoặc cuộn tay áo quá chặt
Ngồi đo huyết áp sai tư thế
Chỉ đo một lần rồi đưa ra kết luận

Một số lưu ý khi đo huyết áp tại nhà

Trị số huyết áp đo tại nhà thường thấp hơn đo tại phòng khám
Cung cấp nhiều thông tin cho bác sĩ, giảm hiệu ứng tăng huyết áp áo choàng trắng
Cải thiện sự gắn bó bệnh nhân với chế độ điều trị: giúp bệnh nhân biết trị số huyết áp của bản thân khi điều trị
Không dùng loại máy đo huyết áp điện tử cổ tay vì không chính xác

Người bệnh nên đo bao nhiêu lần/ngày và vào thời điểm nào?

Lịch trình đo theo tình trạng sức khỏe

Người mới phát hiện tăng huyết áp: Đo 2 lần/ngày (sáng và tối) trong 7 ngày liên tiếp
Người đang điều trị ổn định: Đo 2-3 lần/tuần, vào cùng thời điểm.
Người có huyết áp bình thường: Đo 1 lần/tháng để theo dõi

Thời điểm lý tưởng để đo huyết áp là vào buổi sáng sau khi thức dậy, sau khi đi vệ sinh, trước khi uống thuốc hoặc ăn sáng và vào buổi tối trước khi đi ngủ.

Nên đo huyết áp 2 lần sáng – tối tại cùng một thời điểm mỗi ngày để có được số liệu nhất quán và theo dõi xu hướng biến động của huyết áp. Đo huyết áp khi có bất kỳ triệu chứng nghi do huyết áp bất thường: nhức đầu, chóng mặt, đau ngực, yếu tay chân…

Nên đo huyết áp ít nhất hai lần liên tiếp trong mỗi lần đo, cách nhau 1 phút, ghi lại chỉ số trung bình để có kết quả chính xác hơn. Điều này giúp loại bỏ sai số do các yếu tố như căng thẳng, lo lắng, thay đổi tư thế hoặc nhịp tim dao động, giúp theo dõi huyết áp một cách ổn định và đáng tin cậy hơn.

Các chỉ số hiển thị trên máy đo huyết áp có ý nghĩa gì?

Cách đọc chỉ số trên máy đo huyết áp điện tử. — Các chỉ số hiển thị trên máy đo huyết áp có ý nghĩa gì?

Khi đọc chỉ số huyết áp, bạn cần chú ý đến hai con số được hiển thị trên máy đo:

Chỉ số đầu tiên (số trên) là huyết áp tâm thu
Chỉ số thứ hai (số dưới) là huyết áp tâm trương

Biết cách đọc chỉ số huyết áp trên máy đo giúp mỗi người hiểu rõ về tình trạng huyết áp của bản thân. Kết quả huyết áp trên máy đo cho thấy mức huyết áp tâm thu và huyết áp tâm tưởng của người bệnh có đang ở trong giới hạn bình thường hay không.

Trường hợp người bệnh có huyết áp cao hoặc huyết áp thấp, bác sĩ sẽ có chỉ định làm thêm các xét nghiệm và cận lâm sàng khác để tìm nguyên nhân và có phương pháp điều trị thích hợp. Từ đó, giúp nhận biết sớm nguy cơ cảnh báo về bệnh tim mạch tiềm ẩn có liên quan đến huyết áp, đồng thời chủ động hơn trong việc thực hiện các biện pháp đưa huyết áp về mức bình thường.

Lưu ý quan trọng khi đo huyết áp

bác sĩ đang đo huyết áp cho bệnh nhân — Huyết áp luôn thay đổi liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Huyết áp luôn thay đổi liên tục nhằm đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Do đó, khi đo huyết áp tại các thời điểm khác nhau có thể cho kết quả không giống nhau.

Kết quả đo huyết áp có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau: vận động, mức độ stress, thời gian ăn uống và nghỉ ngơi. Vì vậy, khi hiểu rõ về những yếu tố này sẽ giúp người đo chủ động điều chỉnh để có được kết quả đo chính xác nhất:

Tư thế đo huyết áp

Đo huyết áp khi đứng thường cho chỉ số thấp hơn so với khi ngồi hoặc nằm. Vị trí của cánh tay so với tim cũng ảnh hưởng lớn, nếu cánh tay được đặt cao hơn tim sẽ cho chỉ số thấp hơn, trong khi đặt thấp hơn tim sẽ cho chỉ số cao hơn thực tế.

Thực phẩm, đồ uống

Các loại thực phẩm và đồ uống tiêu thụ trước khi đo huyết áp có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả. Cà phê, trà đen, rượu, bia, nước tăng lực và thực phẩm chế biến sẵn có thể làm tăng huyết áp tạm thời. Để có kết quả đo chính xác, nên tránh hút thuốc, không uống cà phê, không ăn uống ít nhất 30 phút trước khi đo.

XEM THÊM: Hướng dẫn chi tiết chế độ ăn DASH tốt cho người cao huyết áp

Vận động, căng thẳng và tâm lý

Trạng thái tinh thần và cảm xúc cũng như vận động có ảnh hưởng rất lớn đến chỉ số huyết áp. Không tập thể dục 30 phút và cần thư giãn 3-5 phút trước khi đo

Khi nào nên liên hệ bác sĩ hoặc đến bệnh viện ngay?

Cần khám bác sĩ ngay khi:

Huyết áp ≥ 180/110 mmHg, kể cả khi không có triệu chứng
Huyết áp cao kèm theo đau đầu, chóng mặt, khó thở, đau ngực, nói khó, yếu liệt hoặc tê tay chân…
Huyết áp thấp (< 90/60 mmHg) kèm theo các triệu chứng: choáng váng, hoa mắt, ngất xỉu…

Đo huyết áp tại nhà đúng cách, đều đặn, ghi lại kết quả và biết khi nào cần đi khám là yếu tố then chốt giúp bạn phát hiện sớm tăng huyết áp và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm. Sức khỏe không chờ đợi – hãy bắt đầu chăm sóc trái tim bạn từ hôm nay, với một thao tác đơn giản: Đo huyết áp đúng cách, đúng thời điểm.

BS.CKII Ong Thị Tố Linh hiện là Trưởng Khu Điều trị Đặc biệt và Phó khoa Nội Tim mạch I – Bệnh viện Tim Tâm Đức.

Với hơn 15 năm kinh nghiệm trong điều trị các bệnh lý tim mạch như tăng huyết áp, suy tim, rối loạn lipid máu, bệnh động mạch vành, bệnh van tim… bác sĩ Tố Linh được bệnh nhân tin tưởng nhờ kiến thức chuyên sâu và sự tận tâm trong chăm sóc người bệnh.